Haberin bakış açısı: Haber çerçeveleme kuramı nedir, haberin anlamı nasıl değişir?

Günümüzde yakın veya uzak çevremizden haberdar olmanın en etkili yolu haberlerden geçer. Günlük hayata dair birçok bilgiyi haberlerden öğreniriz. Ancak bu haberlerin ne kadarı doğrudur ya da haberlerin bakış açısı var mıdır? Bu soruluların cevabı çerçeveleme kuramı ile açıklanabilir.

Haber Çerçeveleme Kuramı ile Bakış Açısı

İletişim bilimlerinde bazı kuramlarda medya insanların ne düşüneceğini belirlemez ancak ne hakkında düşüneceğini belirler yaklaşımı hakimdir. Bu yaklaşıma göre medyanın haberleri sunma biçimi bizim de olayları algılama biçimimizi şekillendirir. Bu yaklaşım ‘Gündem Belirleme’ kuramı ile ilgilidir. Yani medyanın gündemi ne ise bizim de konuştuğumuz, haberdar olduğumuz güncel konular bunlardan ibarettir.

Gündem Belirleme yaklaşımının dışında bir noktada haberleri algılama biçimimizi etkileyen diğer faktör de haberlerin çerçevelenmesidir. Haber çerçeveleme kuramı da olayların bakış açısını yansıtır.

Her insanın doğup büyüdüğü çevreden, yetiştiği ortamdan, aldığı eğitimden şekillenen bir bakış açısı vardır. Bu bakış açısına göre olayları algılar ve değerlendiririz. Bu durumda bir olay hakkında birden fazla bakış açısı ortaya çıkar.

Tıpkı insanlarda olduğu gibi medyanın da kendine özgü bakış açısı vardır. Medya kurumları belirli ideolojiler ve çıkarlar odağında hareket eder.

Çerçeveleme kuramı en genel haliyle medyanın, olayları sunma biçimini, kendi ideolojisine göre bilgilerin bazı kısımlarını öne çıkarıp bazılarını geri plana atması durumunu ifade eder.

Böylece haberin algılanma biçimi tamamen değişir. Örneğin hükümetin yaptığı bir ekonomik destek haberinde destek tutarı bazı medya kurumlarında çok yüksek bir miktarmış gibi sunulurken bazı medya kurumlarında da bu miktarın ne kadar küçük olduğu vurgulanır.

Medya organlarının olaylara bakış açısını etkileten birçok faktör vardır. Bunlar başlıca ekonomik çıkarlar ve siyasi aktörlere yakınlık olarak sıralanabilir.

Bir medya kurumunun belirli siyasi görüş ve partilere yakınlığı haberlerin kurgulanma biçimi büyük ölçüde değiştirir.

Medya kuruluşlar destekledikleri siyasi aktörlere yönelik haberlere daha sık yer verir. Bu haberlerin içeriği de kamuoyunda olumlu bir imaj oluşturan içeriklerdir. Aynı zamanda haberdeki bilgiler normal olandan çok daha olumlu şekilde sunulur.

Medyanın bakış açısını etkileyen diğer faktör ekonomik kaygılardır.  Habere konu olan olaylar en ilgi çekici hale getirilerek sunulur. Olaylar çarpıcı kısımları ön plana çıkarılarak kurgulanır. Böylece asparagas şekilde sunulan haber başlığını gören kişi merak ederek habere tıklar. Haberin fazla tıklanması da reklam gelirlerinin artması ve daha fazla para kazanmak anlamına gelir.

Haber Çerçeveleme Kuramı Nedir, Nasıl Yapılır?

Çerçeveleme kuramı, medyanın olayların belirli kısımlarını öne çıkararak ya da belirli kısımlarını keserek sunmasına denir. Medya haberleri kendi çıkarları odağında bazı kısımlarını öne çıkarıp, bazılarını görmezden gelmesi böylece olayın algılanma biçimini değiştirmesi çerçeveleme kuramının temellerini oluşturur.

Habere erişen kişiler, medyanın onlara sunduğu çerçevelenmiş şekliyle haberi algılar.

Çerçeveleme kuramının temelinde şu unsurlar yer alır:

Bilgilerin bazı kısımlarını gizlemek veya bazı kısımlarını öne çıkarmak

Olayları, medya kuruluşunun kendi ideolojine göre yorumlaması böylece kişiler, habere karşı olumlu veya olumsuz bir bakış açısı elde eder.

Habere erişecek kişilerin duygularına yönelen görseller ve ifadeler kullanmak

Özellikle televizyon haberlerinde arka planda duygulara yönelen fon müziği kullanmak

Haberde danışılan kaynakların niteliği, kimlerin görüşüne yer verildiği. Örneğin son zamanlarda artan kira zammına yönelik haberde ev sahiplerinin mi kiracıların mı görüşüne yer verileceği önemlidir.

Sokak röportajı türündeki haberlerde yalnızca haber içeriğini destekleyen konuşmalara yer vermek

Haberdeki aktörlere sıfatlar yoluyla anlam yüklemek. Haberde kullanılan sıfatlar son derece önemlidir. En bilinen örneği ise bir konu hakkında eylem yapan kişiler haberde isyancı tanımlaması yapmaktır. Bu durunda habere tamamen olumsuz bir bakış kazandırılır. Aynı zamanda protesto ile demokratik hakları kullanmak gibi ifadeler tamamen farklı bakış açısı kazandırır.

Konuya yaklaşımın nasıl olacağı da önemlidir. Örneğin geçtiğimiz yıllarda tüm dünyayı etkileyen koronavirüs salgını döneminde medya kurumları haberleri farklı şekillerde sundu. Bazıları ekonomik kriz ve işsizlik gibi durumları öne çıkararak haberleri çerçeveledi. Bazıları da hükümetin yaptığı destekler ve sağlık sistemini övdü veya eleştirdi.

Detayları Şekillendirmek

Haberde görsel kullanımı da haberin angılanmasını etkileyen en önemli faktördür. Örneğin salgın haberlerinde ölümü çağrıştıran fotoğraflar, boş sokaklar, mezarlıklar gibi fotoğraflar ile doktorlar ve bilimsel çalışmalar yapılan fotoğraflar habere farklı bakış açısı kaznadırır. Bir tarafta korku ve panik yaratılırken diğer tarafta tedavi çalışmalarının yapıldığına yönelik güven oluşturulur.

Arka plan bilgisi verme, 

Haberlerde olayların nasıl meydana geldiğini anlatan detaylı bilgileri vermek haberin algılanmasını şekillendirir. Olayın nasıl meydana geldiği, neden yapıldığı gibi bilgiler haber aktörlerini haklı veya haksız duruma düşürür. Örneğin bir hırsızlık haberinde sadece bir şahsın hırsızlık yaptığını aktarmak ile bu şahsın hasta çocuklarını yiyecek götürmek için hırsızlık yapması bilgisini vermek haberin algılama biçimini tamamen değiştirir.

 Bir haber, medya kurumlarının çerçeveleme şekline göre tamamen farklı algılanabilir. Çerçeveleme kuramı bu noktada oldukça önemlidir.

Bir ekonomik kriz haberinde, krizin boyutunu vererek, işsizlik rakamlarını açıklayarak panik ve korku yaratılabilir. Diğer tarafta aynı haber krizi atlatmak için yapılan çalışmaları ön plana çıkararak daha olumlu izlenim yaratılır.

Haberde üretilen algının etkisinden kurtulmak için meyda okuryazarlığı bilgisine sahip olmak önemlidir. Konu hakkında https://izgidergi.com/medya-okuryazarligi-nedir/ yazımızı okuyabilirsiniz.