Yalan Bilgi Salgını: Fısıltı Gazetesi Nedir?

Günümüzden binlerce yıl önce henüz iletişim teknolojileri gelişmemişken insanlar nasıl iletişim kurardı? Bu sorunun en basit yanıtı sözlü iletişim ve kulaktan kulağa aktarılan bilgilerdir. Belirli bölgede yaşayan insanlar için en önemli bilgi kaynağı diğer insanlardır. Yani bir olay meydana geldiğinde kulaktan kulağa aktarılarak herkesin haberdar olması sağlanır. Peki insanlık tarihinin en eski iletişim biçimi nasıl olan fısıltı gazetesi nasıl küresel bir yalan bilgi salgınına dönüştü? Bu soru fısıltı gazetesi nedir sorusu ile cevaplanabilir.

FISILTI GAZETESİ NEDİR?

Fısıltı gazetesi genel olarak doğruluğu kesin olmayan, iddialar üzerine kurulmuş, dedikodu ve söylentilerden oluşan bilgileri tanımlamak için kullanılır.

Fısıltı gazetesi, fısıldamak deyiminde türer. Herkesin bildiği gibi fısıldamak, bir bilginin veya söylentinin kulaktan kulağa aktarılarak yayılmasıdır. Fısıltı bir anlamda dedikoduya da işaret eder.

Fısıltı gazetesi temelinde köy gibi yerleşim birimlerinde bölge halkının olaylardan haberdar olma biçimi yer alır. Bilindiği üzere kitle iletişim teknolojileri gelişmeden önce insanların çevrelerinden haberdar olma yolu söylentilerden ibaretti. Bölgede meydana gelen olay kısa sürede kulaktan kulağa yayılır ve bölgedeki herkes durumdan haberdar olurdu. Fısıltı gazetesi de bu durumdan türemiştir. Ancak günümüzde sosyal medya ve dijital platformlarla birlikte çok daha farklı bir anlam kazanmıştır.

Toplumlarda olumsuz olaylar, negatif içeriklerin etkileşime girme hızı çok daha yüksektir. Bu nedenle doğruluğu kesinleşmemiş bazı olaylar ve bilgiler kısa sürede yayılarak yalan bilgi salgınına dönüşür.

FISILTILAR NASIL YALAN BİLGİ SALGININA DÖNÜŞÜR?

Fısıltı gazetesi nedir sorusu bir oyun ile cevaplayabiliriz. Bir bilginin fısıldanarak aktarılması oyunu vardır. Bir grup katılımcı arasında oynanan oyunda ilk sıradaki kişi belirlediği cümleyi fısıldayarak kulaktan kulağa aktarır. Nihayetinde en son kişi cümleyi duyduğu şekilde söyler. Oyunda cümleyi belirleyen kişi ile en son duyan kişi arasında büyük farklar oluşur. Bunun nedeni fısıltı yoluyla yayılan bilginin çok fazla insanın anlam süzgecinden geçerek, yanlış anlaşılmalar yoluyla yeni bir anlama bürünmesidir.

Bu durumu modern zamanların iletişim teknolojilerine uyarladığımızda ortaya çok da farklı olmayan bir durumun çıktığını görürüz. Ancak bu durum oyundak gibi masum sonuçlar doğurmaz.

Bu durum şu şekilde oluşur:

Bir kişi veya kurum gerçekliği kesin olmayan bir bilgiyi dijital platformlardan paylaşır.

Bu bilgi ne kadar ilgi çekiciyse ve negatif özellikteyse etkileşim oranı o kadar artar. Bilgi kısa sürede yayılmaya başlar . Her kullanıcı bu bilgiyi kendi anlam süzgecinden geçirerek yeniden paylaşır. Bu durum sayısız kullanıcı arasında tekrar eder ve nihayetinde ilk bilgi ile etkileşime girip dağılan bilgi arasında büyük farklar oluşur. Yanlış bilgi çok daha farklı anlamlarla milyonlarca kişiye ulaşır. Gerçekliği kesin olmayan bilgi kısa sürede yalan bilgi salgınına dönüşür.

FISILTI GAZETESİNİN TEHLİKELERİ NELERDİR?

Milyonlarca insanın kullandığı dijital platformlarda fısıltı gazetesi son derece tehlikeli bir duruma dönüşür.

Doğruluğu kesin olmayan bilgiler kısa sürede etkileşime girerek toplumsal bir infiale neden olur.

Bunun en önemli örnekleri sosyal medya platformalar üzerinde yayınlanan toplumdaki farklı gruplara yönelik söylentilerdir.

Örneğin bir kişi yaşadığı çevrede meydana gelen suç olayını yakından izlemek için bölgeye gider ve olayın detayları resmi olarak açıklanmamışken kendi yorumu ile suçu hikayeleştirir.

Sosyal medyada yayılan bu yalan bilgi toplumdaki belirli grupları hedef alır. Suçu, toplumdaki farklı etnik kökenlere veya farklı milletlerdeki kişilere atfeder.  Bu durumda olaydan haberdar olan kişiler doğruluğunu sorgulamadan suç unsuru olarak gösterilen kişilere karşı harekete geçer. Kısa sürede büyüyen olaylar toplumsal bir infiale neden olur.

Yalan bilgi salgını, her alanda meydana gelebilir. Örneğin sosyal medyada bir ürünün 10 katı zamlanacağı iddiasının yayılması ile binlerce kişi o ürünü zamlanmadan almak için alışveriş merkezlerine akın eder.

Aynı şekilde uzman olamayan kişilerce yayınlanan altın gibi ürünlerin büyük düşüş yaşayacağı söylentileri üzerine zarar etmek istemeyen kişiler ellerinde ürünleri satmaya gidebilir.

Fısıltı gazetesinin, kurumsal boyutu da vardır. Bir şirkette çalışan kişilerin maaşlarının geç yatması üzerine bazı personellerin şirketin iflas edeceği iddiası üretebilir. Kısa sürede yayılan asılsız iddialar personellerin başka işler aramasına neden olur.

Fısıltı gazetesi olarak adlandırılan durum kimi zaman küçük yanlış anlaşılmalardan ibaret olacağı gibi kimi zaman da çok tehlikeli durumlara neden olur. Bu nedenle bilginin doğruluğundan emin olmak ve yalan bilgi salgınının bir parçası olmamak son derece önemlidir.

YALAN BİLGİ SALGININA KARŞI NELER YAPILIR?

Fısıltı gazetesi nedir? sorusu kadar yalan bilgi salgınından korunmak için neler yapılmalıdır sorusu da önemlidir. Toplumlarda yanlış anlaşılmalara neden olan yalan bilgilere hem inanmayıp hem de bunun bir parçası olmamak önemlidir. Bu nedenle fısıltı gazetesi olarak adlandırılan yalan bilgilere karşı bazı öneriler şunlardır:

• Bilgiyi resmi kaynaklardan edinmek
• Sosyal medyadaki asılsız iddialara itibar etmemek
• Resmi kurumlardan açıklama gelene kadar bilginin doğruluğundan şüphe etmek
• Bilgiyi birçok farklı kaynaktan teyit etmek
• Alanında uzman olmayan kişilerin açıklamalarını dikkate almamak
• Fotoğraf ve video gibi görsel içeriklerin manipülatif içerikler olmadığından emin olmak
• Yalan bilgileri yaymamak
• Medya kurumlarının ideolojik ve ticari kaygılarının farkında olup, bilgiyi olabildiğince farklı bakış açıları ile incelemek