Nasıl Akademisyen olunur? Tüm yönleriyle Türkiye’de akademisyen olmak (2025)
Üniversite yıllarında birçok öğrencinin kariyer hedeflerinde akademisyenlik de vardır. Bu nedenle nasıl akademisyen olunur sorusu sıklıkla merak edilir. Eğer akademisyen olmak gibi bir hedefiniz varsa, sizi uzun bir yolculuk bekliyor demektir. Gelin, bu yolculukta izlemeniz gereken adımları ve nelerle karşılaşacağınızı birlikte inceleyelim.
Akademiye Yolculuk
Öncelikle nasıl akademisyen olunur sorusunu araştırmaya başladıysanız bu sorunun yanıtını az çok biliyorsunuz demektir.
Akademisyen olma süreci birçok zorluğu beraberinde getiren bir yoldur. Sadece belirli aşamaları geçmeniz veya belirli sınavlardan yüksek notlar almanız yeterli değildir. Adeta kendinizi bu yola adamanız gerekir.
Şunu belirtmemiz gerekir; her bölümün akademisyen olma süreci farklı hızlarda ve zorluklarda ilerler. Bazıları bu yolda hızla ilerlerken bazıları için şartlar daha ağır ve yolculuk çok daha yavaştır.
Akademisyen Kimdir?
Akademisyenler, üniversitelerde ve yükseköğretim kurumlarında eğitim, araştırma ve bilimsel yayınlar yoluyla bilgi üreten, geliştiren ve aktaran kişilerdir. Bu unvan; öğretim görevlisi, araştırma görevlisi, doktor öğretim üyesi, doçent ve profesör gibi farklı akademik dereceleri kapsar.
Akademisyenler, yalnızca sınıfta ders veren kişiler değildir. Onlar aynı zamanda bilimsel araştırmalar yürüten, makaleler yayımlayan, konferanslara katılan, projeler geliştiren ve yeni bilgiler ortaya koyan bilim insanlarıdır.
Akademisyenler hem derslere girer hem de araştırma geliştirme ve bilimsel faaliyetlerde aktif rol alırlar.
Nasıl Akademisyen Olunur?
Akademisyen olmak için lisans döneminden başlayan ve doktora sürecine uzanan bir yol bulunur.
Öncelikle nasıl akademisyen olunur sorusunu soruyorsanız ve henüz lisans eğitiminizi tamamlamadıysanız yapmanız gereken ilk şey lisans ortalamanızı yüksek tutmaktır.
Çünkü lisans ortalamanız hem yüksek lisans başvurularında hem de araştırma görevlisi kadrolarında sizi öne çıkaracak önemli unsurlardan biridir. Bu nedenle henüz mezun olmadıysanız ve akademisyenlik hedefiniz varsa ortalamanızı olabildiğince yüksek tutmanız önemlidir.
Eğer lisans eğitiminizden mezun olduysanız geriye dönüp ortalamanızı yükseltme şansınız yoktur. Ancak geriye kalan aşamalarda ve gireceğiniz sınavlarda daha başarılı olarak bu açığı kapatabilirsiniz
Akademisyen olmak için ilk aşama: Yüksek Lisans
Akademisyen olma yolunda atılan ilk adım yüksek lisans yapmaktır.
Yüksek lisans, tezli ve tezsiz olmak üzere ikiye ayrılır. Akademisyen olmak istiyorsanız ‘tezli yüksek lisans’ seçeneğini tercih etmelisiniz. Tezsiz yüksek lisans sadece 1 yıllık lisansüstü eğitimi kapsar ve genellikle ücretlidir. Günümüz koşullarında tezsiz yüksek lisans yaparak akademisyen akademisyen olma yolcuğuna devam edemezsiniz. Yani, akademisyen olmak için yüksek lisans eğitimin ardından doktoraya başlamak gerekir. Doktoraya başlamak için de tezli bir yüksek lisans mezunu olmak şartı aranır.
Tezli yüksek lisans 1 yıl ders dönemi 1 yıl tez dönemi olmak üzere 2 yıllık eğitimi kapsar. Yüksek lisans sürecini uzatmak isterseniz de 1 yıl uzatma hakkınız olur.
Tezli yüksek lisans süreci alan içi ve alan dışı olarak gruplara ayrılır. Akademisyenlik için alan içi yüksek lisans yapmak önünüzü daha açacaktır.
Yani mezun olduğunuz bölüm üzerinden devam ederseniz şansınız daha fazla olabilir. Ancak tabii ki alan dışı farklı bir bölümde de yüksek lisans yapabilirsiniz ve bu bölüm üzerinden ilerleyebilirsiniz. Ancak alan dışı yüksek lisansın, akademik kariyer yolculuğunda bazı dezavantajları bulunur. Bu konuyu dikkatlice araştırıp karar vermek daha doğru olacaktır.
Konuyla ilgili https://izgidergi.com/alan-disi-yuksek-lisans-nedir-nasil-yapilir-artilari-ve-eksileri-ile-alan-disi-yuksek-lisans-yapmak/ yazımızı okuyabilirsiniz.
Yüksek lisansa başvurmak için Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES)’e girmeniz ve belirtilen puan türündeki baraj puanı almanız gerekir. Bölümlere göre puan türleri ve baraj sınırı üniversitelerin lisansüstü eğitim yönergelerinde bulunur.
Genellik puan 70 olarak belirlenmiştir. ALES’in yanı sıra yabancı dil sınavlarından da belirtilen baraj puanı almanız gerekir.
Yabancı dil sınavlarında en yaygın olanı YDS VE YÖKDİL olarak gösterilebilir.
Bu sınavlar hem İngilizce, Almanca, Arapça vb. gibi dillere hem de sağlık, sosyal bilimler, fen bilimleri gibi alanlara ayrılır.
Yabancı dil puan türü ve baraj sınırı hakkında yine en doğru bilgiyi üniversitelerin lisansüstü yönergelerinde bulabilirsiniz.
Yabancı dil baraj puanı minimum 55 olarak belirlenir. (Bu bazı bölümlerde 70-80 bandına çıkabilir.)
Eğer yabancı dil puanını sadece akademik ilanlarda kullanacaksanız YÖKDİL sınavına girmek daha avantajlı olabilir. Çünkü YÖKDİL, sağlık, sosyal ve fen bilimleri olmak üzere farklı alanlarda gerçekleştirilir. Eğer sağlık mezunu iseniz YÖKDİL sağlığa girerek daha hâkim olduğunuz konulara ve kelimelerle karşılaşırsınız. Aynı şekilde diğer bölümlerde de…
YDS ise tüm bunların karışımı olan bir sınavdır. Yani karşınıza hem sosyal bilimlerden uzun paragraflar çıkabilir hem de sağlık alanında sorular çıkabilir. Bu nedenle YSD, YÖKDİL’den biraz daha zordur.
Konuyla ilgili https://izgidergi.com/yeni-baslayanlar-icin-yds-ve-yokdil-ingilizce-sinavlarina-calisma-teknigi/ yazımızı inceleyebilirsiniz.
ALES ve Yabancı dil sınavlarından gerekli puanları aldıysanız artık akademik kariyerinizin ilk adımı olan yüksek lisans başvurusunu yapabilirsiniz.
Lisansüstü öğrenci alımları güz ve bahar dönemleri olarak iki dönemde gerçekleşir. Ancak güz dönemlerinde yani eğitim öğretim yılının başı olan dönemde daha fazla alım yapılır. Ara dönem olan Bahar döneminde ise kontenjan sayısı yarıya düşer veya bazı bölümlerde hiç öğrenci alımı olmaz. Süreci bu şekilde düşünmeniz ve planlarınızı üniversitelerin lisansüstü öğrenci alımı takvimine göre yapmanız faydalı olacaktır.
Yüksek lisans başvurularından sonra puanlara göre ön değerlendirme sonuçları açıklanır. Bilim sınavına veya mülakatlara kontenjan sayısının 3 katı aday çağrılır. Bilim sınavından sonra tüm puanlarınız (ALES, yabancı dil, lisans ortalaması ve bilim sınavı notu) tekrar hesaplanır. En yüksek alan adaydan başlayarak asil ve yedek kazanan listesi açıklanır.
Akademisyen Olmak için İkinci Aşama: Doktora (PhD.)
Yüksek lisans eğitiminizden başarıyla mezun olduysanız nasıl akademisyen olunur yolculuğunda sizi bekleyen bir sonraki durak doktoradır.
Doktora (PhD.) lisansüstü sürecinin en son ve en uzun aşamasıdır. 2 yıl ders dönemi 2 yıl tez dönemi olmak üzere 4 yıllık bir süreci kapsar. Ancak bu süre içinde tezinizi tamamlayamazsanız belirli bir süre uzatma hakkınız bulunur.
Doktora süreci daha bireysel çalışmalar yaptığınınız, bilimsel makaleler, bildiriler gibi akademik literatüre katkı sağlayan çalışmalar ile ilerleyen bir süreçtir. Aynı zamanda artık seçtiğiniz alanda uzmanlaşırsınız. Bu süreç yüksek lisanstan daha zor ve çetrefillidir. Çünkü doktoradan mezun olduğunuzda ‘doktor’ unvanını alarak akademik kariyer yolculuğunda büyük bir adımı tamamlamış olursunuz.
Konuyla ilgili detaylı bilgilere https://izgidergi.com/doktora-nasil-yapilir/ yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Akademide Kadro ve Araştırma Görevliliği
Akademik kariyerinize başlamak için illaki doktoradan mezun olmanız gerekmez, yani henüz yüksek lisans veya doktora öğrencisiyken de başvurabileceğiniz bir kadro vardır; Araştırma Görevliliği…
Araştırma görevlileri, akademik kariyerin ilk basamağı olarak gösterilebilir. Çeşitli sınavlar ve koşullara bağlı olan bu kadroya atanmanız halinde hem ortalamanın üstünde bir maaş alırsınız hem de çeşitli akademik araştırma ve bilimsel faaliyetlerde yer alırsınız.
Ancak araştırma görevlisi olmak da kolay değildir. Öncelikle araştırma görevlisi kadrolarına başvurmanız için yüksek lisans veya doktora öğrencisi olmanız gerekir. Hatta doktorada tez dönemine geçmemeniz gerekir. Araştırma görevlisi alımlarında çoğunlukla ‘yüksek lisans öğrencisi olmak’ ibaresi olduğunuz söylenebilir. Yani araştırma görevlisi olmak istiyorsanız özelikle yüksek lisans öğrencisi olduğunuz süreçte ilanları takip etmeniz faydalı olacaktır.
Araştırma Görevlisi ilanları Ne Zaman Çıkar?
Bu ilanlar yılın bazı dönemlerinde çıkar genellikle yıl sonlarında ilanlarda artış görülür. Kendi bölümüzde daha önceki yıllarda ne kadar alım yapılmış, hangi şartlar aranmış gibi konuları araştırmanız gerekir. Konuyla ilgili önceki yıllarda çıkan ilanların arşivlerini mutlaka incelemenizi öneririz. Bu konuda arama motorları üzerinde basit araştırmalar yaparak önceki yıllarda çıkan ilanları, hangi koşulların arandığını, sınava kaç kişi çağrıldığını ve bu kişilerin not ortalamaları hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.
Araştırma görevliliği için başvuru yaptıysanız ve eğer ilanda belirtilen koşulları sağlıyorsanız bilim sınavına katılırsınız. Bu sınav hem yazılı hem de sözlü olabilir. Her üniversitenin ve bölümün kendine özgü işleyişi ve kuralları vardır.
Ancak her başvuru yapan bilim sınavına girebilir diye bir durum ne yazık ki yoktur.
50 kişinin başvurduğu bir kadroda ALES, YÖKDİL, lisans ortalaması gibi puan türlerinin ortalaması alınarak bir ön değerlendirme listesi açıklanır. Genellikle 10 kişi bilim sınavına girmeye hak kazanır. Bilim sınavının ardından ise puan türleri yeniden hesaplanarak asil ve yedek kazanan listesi açıklanır.
Akademisyen olma yolculuğuna araştırma görevlisi olarak devam etmek oldukça avantajlıdır. Ancak araştırma görevliliği kadroları da gün geçtikçe azalmaktadır. Yani araştırma görevlisi olmak gibi bir hayaliniz var ise bu yolda birçok hayal kırıklığıyla yüzleşmeyi de göze almalısınız. Tabii ki her bölüm için şartlar aynı ilerlemez. Örneğin bazı bölümlerde akademisyen ihtiyacı gün geçtikçe artarken bazı bölümlerde süreç daha ağır ilerler. Bu nedenle kimi bölümlerde akademik kadrolar daha fazla açılırken kimi bölümlerde oldukça zor ve yıldırıcı bir süreçte gerçekleşir.
Araştırma görevliliği hakkında daha fazla bilgiye https://izgidergi.com/akademik-cikmaz-nasil-arastirma-gorevlisi-olunur/ yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Yazımızın başında da söylediğimiz gibi akademisyen olmak için sadece belirli sınavlardan yüksek puanlar almanız yeterli değildir adeta kendiniz bu yola adamanız gerekir. Bu yolda pek çok değerli bilgiler edinir, bilimsel araştırmalar, ar-ge süreçlerinde aktif rol alırsınız. Ancak diğer taraftan, tüm bu başarıları elde edebilmek için ciddi bir zaman ve çaba harcamanız gerektiğini unutmamalısınız.
Kısacası, akademisyen olma hedefiniz varsa, bu yolculuğun herkes için farklı şekillerde ilerlediğini bilmelisiniz. Süreci artıları ve eksileriyle değerlendirin ve farklı kişilerin olumsuz deneyimlerinin cesaretinizi kırmasına izin vermeyin.
