Psikolojimiz İçin Yeni Bir Afet: Felaket Kaydırması (DOOMSCROLLİNG) Nedir?
İletişim çalışmalarında Kültürel Göstergeler ve Ekme Kuramı olarak bilinen yaklaşım televizyon izleme oranımızın televizyon dünyasına uyumlu tutumlar ektiğini söyler. Yani sürekli olumsuz şeylerin paylaşıldığı haber programları, diziler, filmler izlersek dünyayı korkunç ve yaşanılamaz bir yer olarak görme eğilimde oluruz. Diğer taraftan sürekli pembe diziler, eğlence programları izlersek dünyayı bu yönde görürüz. Bu etki televizyonu izleme oranımıza göre uzun vadede ve biz farkında olmadan azar azar gerçekleşir.
Bu kuram George Gerbner tarafından 1960’lı yıllarda henüz internet ortaya çıkmadan önce ortaya atılmıştı. Bu nedenle sadece o dönemler popüler olan televizyon üzerinden araştırmalar yapılmıştır. Eğer internet o dönemlerde ortaya çıkmış olsaydı şüphesiz sonuçlar çok daha çarpıcı olurdu. Çünkü internet ortaya çıktı ve dünya geri dönülemez biçimde değişti.
Felaket Haberleri Her Yerde
Günümüzde haberlerden kaçmak neredeyse imkansızdır. İnternet yaygınlaşmadan önce haberler yalnızca basılı gazeteler, radyolar ve televizyon gibi geleneksel iletişim araçları yoluyla takip edilirdi. Yalnızca bilgi almak isteyen insanlar haberlere ulaşırdı. Bu nedenle haberlerin etkisi sınırlıydı.
Ancak internetin yaygınlaşması ve çeşitli sosyal medya uygulamalarının ortaya çıkmasıyla durum hızlı bir şekilde değişti. Artık her an gerek web siteleri gerekse sosyal medya hesapları üzerinden sayısız haber yayılmaktadır. Bu haberlerin birinden kaçabilsek diğerinde kaçmamız pek mümkünde değildir.
Üstelik bu artan çeşitlilik içinde insanların bilgi alma ihtiyacı bir çeşit ticari rekabete dönüşmüştür. Olumsuz olayların haber değerinin yüksek olduğunu hesaba katarsak bu tarz içerikler daha fazla etkileşim kazanmak için bir malzeme haline gelmiştir. Bu da haber üretenlerin daha fazla tıklanmak için haberleri daha çarpıcı sunmasını gerekli kılmıştır.
Sonuç olarak internet yayınları üzerinden her an her dakika olumsuz haberlere maruz kalıyoruz. Artık bilgi almak bizim kontrolümüzden çıktı. Eğlenmek ve sosyalleşmek için kullandığımız sosyal medya platformlarında dahi bu haberler karşımıza çıkıyor. Peki uzun süre bu haberlere maruz kaldığımızda ne olur hiç düşündünüz mü?
Doomscrolling (FELAKET KAYDIRMASI) Nedir?
Bu noktada karşımıza yeni bir kavram olarak felaket sörfü – felaket kaydırması ortaya çıkıyor. Doomscroling Türkçe sözlükte uzun süre olumsuz haber okuma bağımlılığı şeklinde çevrilir. İlk olarak pandemi döneminde bu kavrama dikkat çekildi. İnsanların dünyada olan bitenden sürekli haberdar olma istediğini, sürekli dünyada yaşanan olumsuz haberleri takip etmek için felaket kaydırması yapma durumunu açıklar.
Felaket Kaydırması Psikolojimizi Nasıl Etkiler?
Dünyada bitmek bilmeyen krizler, savaşlar, yoksulluklar ve doğal afetlerin hepsinden haberdar olmak belki bir noktada bizleri gelişen tehlikelere karşı tetikte tutar.
Ancak diğer tarafta fark etmediğimiz ve psikolojimizi sinsi bir şekilde sessizce alt üst eden bir gerçek vardır. Bir şekilde bizi korkutan, üzen, sinirlendiren haberlere bağımlı oluyoruz. Öğrendikçe daha çok öğrenmek istiyoruz. Sürekli art arda felaket haberleri okuyoruz. Öğrendiğimiz her felaket için yas tutuyor ve travma yaşıyoruz.
Uzun vadede felaket kaydırması bizleri depresyon, anksiyete, stres gibi duygulara karşı daha hassas hale getiriyor. Bu durumda dünya bize daha kötü, daha korkunç ve daha yaşanılamaz bir yer gibi görünür.
Felaket Kaydırması Etkileri Nasıl Azaltabiliriz?
Felaket kaydırması etkilerini azaltmak için medya okuryazarlığı bilgisine sahip olmak önemlidir. Edindiğimiz tüm bilgileri eleştirel bakış açısıyla yorumlamayı bilmeliyiz. İnternette geçirdiğimiz süreyi yapılandırarak işe başlayabiliriz. Her an sürekli bu haberleri okumak yerine günün belli bir saatini haber okumaya ayırabiliriz. İnternette yayılan haberleri seçici şekilde okumalıyız.
Kaynağı belli olmayan asılsız iddialar, aşırı abartılmış sansasyonel şekilde sunulan haberlerden kaçınmalıyız. Bunların yanı sıra psikolojimizi en çok görsel içerikler etkiler. Bu nedenle felaket kaydırması etkilerini azaltmak için hassas görüntü uyarısı olan içerikleri incelememeye özen göstermeliyiz.
