Köklü Bir Hırsızlık Meselesi: İntihal Ne Demek, Nasıl Önlenir?

Günümüzde intihal denildiğinde akıllara ilk olarak internet kaynakları gelir. Ancak intihal çok köklü ve eski bir konudur. Tarih, başkalarının fikirlerini, eserlerini kendininmiş gibi sunan milyarlarca insana tanıklık etti. İntihal günümüze ait bir porblem gibi görünse de fikirler ve eserler var olmaya başladığından beri onları izinsiz kopyalatıp çalanlar hep oldu.

Ancak İnternet ortaya çıktığından beri bilgiye ulaşma şeklimiz büyük ölçüde değişti. Artık internet üzerinden her bilgiye tek tıkla ulaşabiliyoruz. Aklımıza gelen her konu hakkında sayısız ve sınırsız bilgi mevcut. Peki bunca bilginin kaynağı nereden geliyor hiç düşündük mü? Muhtemelen bu sorunun cevabı intihal ile sonuçlanacaktır.

İNTİHAL- FİKİR HIRSIZLIĞI NE DEMEK?

İntihal en yalın haliyle fikir hırsızlığı demektir. Başka insanların fikirlerini, ürettikleri eserleri onlardan izin almadan kopyalamak, kaynak belirtmeden kendi fikrinmiş gibi sunmak intihal demektir. Bu durumda insanların aklına ilk olarak öyleyse kaynak verip istediğim bilgiyi kopyalayıp paylaşabilirim düşüncesi gelir. Ancak ne yazık ki bu da bir intihaldir. Yani siz bir metni direkt kopyalayıp kaynak gösterip paylaşırsanız da intihal yapmış olursunuz. Daha kısa bir ifadeyle sadece kaynak göstererek intihal yapmaktan kaçınmış olmazsınız.

Yazdığınız bir metnini intihal fikir hırsızlığı sayılmaması öncelikle mutlaka kaynak göstermeniz gerekir. Ancak sadece bu yeterli değildir. Eğer akademik veya farklı bir alanda bir metin yazıyorsanız konunuzla ilgili başka birinden, kitaptan, internet sitesinden bilgi almanız gerekiyorsa o metnin tümünü değil bir kısmını almanız ve o kısmı bilginin doğruluğu bozmamak kaydıyla kendi cümlelerinizle tekrar yazmanız gerekir. Tabii ki bunu yaptıktan sonra yine kaynak göstermeniz gerekir. Gelin birlikte bir kısa bir metin inceleyelim

 İzgi dergi 7. Sayfa ideoloji nedir?
ideoloji, belirli bir toplum veya grubun düşünce sistemini, inançlarını, değerlerini, politik görüşlerini ve hedeflerini içeren bütünsel bir düşünce yapısıdır.
Alıntı yapılan (değiştirilmiş) kısım
İdeoloji toplumların fikir ve inanç sistemlerini kapsayan düşünceler sistemidir. İdeolojiler büyük bir insan topluğunun düşüncelerini temsil edeceği gibi küçük insan gruplarını veya kişileri temsil edebilir. En genel haliyle düşünce ve fikirler sistemi olarak kabul edilen ideoloji aynı zamanda politik görüşleri, dini inançları ve sosyal düşünleri de içerir (İzgidergi, 2024:7).

Metinde görüldüğü üzere bir metni alıntıladık ve onu kendi cümlelerimizle tekrar yazıp kaynak gösterdik. Bu durumda metindeki intihal oranını düşürdük. Eğer özellikle akademik ve bilimsel metinlerde cümleyi aynen kopyalayıp yazmanız gerekiyorsa bu kısmı tırnak içine alarak vermemiz ve yine kaynak göstermemiz gerekir. Doğrudan alıntı denilen bu yöntem küçük miktarda olma şartı ile kabul görür. Ancak eğer bir metni olduğu gibi kopyalayıp tırnak içinde alıntı verseniz dahi yine intihal oranı fazla çıkacaktır. Bu alıntı yöntemi akademik metinlerde, makale ve tezlerde kullanılır.

Eğer bir web sitesi veya blog için alıntı yapacaksanız hem bu şekilde hem de dipnot gösterme şeklinde yapabilirsiniz.

Bunun dışında bazı konularda kaynak göstermek gerekmez. Bazı genel geçer fikirler, bilgiler herkes tarafından kaynak belirtilmeksizin kullanılır. Örneğin su 100 derecede kaynar ya da Dünya yuvarlaktır, Gogol’un 10 tane kitabı vardır. X kişisi y yılında başkan oldu gibi bilgiler kaynak gösterilmeksizin kullanılabilir. Çünkü bu tarz bilgiler herkes tarafından bilinen genel geçer bilgilerdir.

KİTAPLARDA TELİF HAKKI NASIL ANLAŞILIR?

Eğer bir kitap incelemesi yapacaksanız. İlk yapmanız gereken elinizdeki kitabın ilk sayfasını açmaktır. Kitabın künye kısmının yer aldığı bölgede yayınevi veya yazar tarafından yayınlanan telif hakkı bölümü bulunur. Burada bazı yayınevleri kitabın tüm haklarını bünyesine aldığı için metnin hiçbir kısmının kopyalanmasına, izinsiz dağıtılmasına izin vermez. Yasalarla korunan telif hakkı çoğu zaman can sıkıcı sorunlara yol açabilir. Bu nedenle yayınevine mail yoluyla ulaşıp onay almanız yararlı olacaktır. Bunun dışından bazı yayınevleri de kitabın tanıtım amaçlı bir kısmının alınmasına izin verir. Bu durumda da mutlaka yayınevi ve basım yılı gibi bilgileri içeren künye kısmına yer vermelisiniz. Ayrıca kitap konusunda ciddi bir telif hakkı olan kısım kitap kapaklarıdır. Kitap kapaklarının fotoğraflarını çekip paylaşmak da telif hakkına yol açabilir.

GÖRÜNTÜ VE MÜZİKTE İNTİHAL OLUR MU?

İntihal fikir hırsızlığı aynı zamanda görsel ve işitsel alanlarda da mevcuttur. Bir fotoğrafı, el çizimi görseli, grafik ve kişiye özel fotoğrafları da izinsiz kullanmak ve kaynak belirtmeden kendi eserinmiş gibi sunmak da bir intihal türüdür.

Eğer internet üzerinden bir görsel almamız gerekirse bu görselin telif haklarının nasıl korunduğunu incelemeliyiz. Arama motorlarının görseller kısmında yer alan görsellerin birçok telif hakkı ile korunur. Bunu anlamak için fotoğrafın kaynağını bulmayı denemeliyiz. Eğer fotoğraf kişisel bir fotoğrafçıya, tasarımcıya aitse bu tür fotoğrafları kullanmak telif hakkına yol açabilir.  Telifsiz görseller bulmak için stok fotoğraf siteleri bulunur. Burada hem ücretli hem de ücretsiz fotoğraf alabileceğiniz seçenekler vardır. Aynı zamanda belediye gibi kamu kurumlarında yer alan görseller de kamuya ait olur.

HABER METNİNDEN İNTİHAL OLUR MU?

 TRT, Anadolu ajansı gibi kurumlardan görsel veya metin almak tehlikelidir. Çünkü bu durum ‘devleti yağma’ suçu olarak görülür. Bu nedenle bu tür devlet kurumlarından herhangi bir içerik almamak önemlidir. Aynı zamanda bazı haber ajansları da görsel ve haberlerini telif hakkı ile korur. Yani eğer bu ajanslardan içerik almak isterseniz belirli bir ücret karşılığında abone olmanız gerekir. Bu işlemi yapmadan görsel veya metin gibi içerikler kopyalarsanız yine telif hakkı ile karşılaşırsınız.

Haber ajanslarından özel haber almak yani bir muhabirin kendi ürettiği haberi almak da telif hakkına girer. Eğer haberdeki belirli bir kısmı almanız gerekiyorsa x kişinin özel haberine göre açıklamasını yapmalısınız. Ayrıca yine kaynak göstermeniz gerekir. Bunlarında dışında diğer tüm sitelerde yer alan anonim bilglerde intihal buşunmaz. Örneğin ünlü sanatçı şu tarihte doğdu ve şu kişi ile evlendi gibi kısımlar herkes tarafından bilinmesi muhtemel genel geçer bilgilerdir. Ancak bir uzman açıklaması, derleme, araştırma haberlerde intihal ortaya çıkar. Bu tür haber ve içeriklerde dikkatli olunması gerekir.

Müziklerde de telif hakkı intihal gibi durumlar yer alır. Bir kişinin bestesini, müziğini, melodisini izinsiz kullanmak ve kendi eserin gibi sunmak da ciddi telif haklarına yol açar.

İntihal günümüzde yaygın olarak yapılan yanlışlardan biridir. Bu durum bilgiye ulaşma kaynağının sadece kitaplar olduğu dönemlerde de mevcuttu. Ancak hiçbir dönemde günümüzdeki kadar yaygın değildir. İntihal ve telif hakkı konuları günümüzde yargıyı meşgul eden konulardandır. Yargı telif hakları konusunda oldukça hassastır. Yani bir eseri, fikri, görseli, müziği kaynak belirtmeden kopyalamak, kendi eserinmiş gibi sunmak ciddi problemlere yol açabilir. Hırsızlık denildiğinde akla ne geliyorsa, intihal denildiğinde de daha soyut bir kavram olan fikir hırsızlığı gelmelidir. Bu nedenle gerek akademik araştırmalarda gerekse sosyal veya magazinel içeriklerde en doğru kaynağı bulmak ve bunu belirtmek görevimiz olmalıdır.

Eğer akademik bir araştırma yapma niyetiniz varsa ve nasıl bilimsel makale yazılacağını merak ediyorsanız https://izgidergi.com/bilimsel-makale-nasil-yazilir-dergilere-makale-gonderme-sureci-nasildir/ adlı yazımız sizi yardımcı olacaktır.