Akademik Yayınlar için Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Literatür taraması, kısaca belirli bir konu hakkındaki tüm basılı ve dijital ortamlarda yazılan, yayınlanan içerikleri incelemektir.  

Kitap, dergi, gazete gibi geleneksel basılı araçlarda aynı zamanda dijital ortamlarda yayınlanmış içerikler üzerinden literatür taraması yapılır.

Belirli bir alanda yazılan, üretilen verilerin, yapılan çalışmaların tümü o alanın literatürünü oluşturur. Bu veriler, kitaplar, dergiler, gazeteler ve radyo-televizyon yayınları gibi geleneksel medya araçlarında toplanır. İnternet üzerinden yayınlanan bilimsel yayınlar da dijital ortamlardaki veriler olarak karşımıza çıkar. Bir konu hakkında bilgi edinmek isteyen kişiler o alana yönelik bir araştırma yapar.

Örneğin ‘ideoloji’ konulu bir çalışma yapacaksam bu konu hakkındaki çalışmaları incelemem gerekir. Bunun için aradığım konuyu, başlıca basılı ve dijital kaynaklar üzerinden araştırmam gerekir. Böylece konuyla ilgili önemli verileri toplarım. Yani diğer ifadeyle konuyla ilgili literatür taraması yapmış olurum.

Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Akademik yayınlar için literatür taraması yapan birinin başvurması gereken ilk kaynaklar bilimsel yayınlar olmalıdır. Bilimsel makaleler, konu hakkında uzman kişilerce yazılmış kitaplar, bildiri, konferans gibi yayınlar olabilir.

Doğru bir literatür taraması için bilimsel dergilerde yayınlana makaleleri incelemek gerekir. Bunun yanı sıra alanında uzman kişilerin yazdığı kitaplar, alanında uzman kişiler tarafından yazılan web site yazıları, bildiri, konferans gibi içerikler dikkate alınmalıdır.

Herhangi bir konu hakkında bilimsel makaleler ulaşmak için Google scholar üzerinden araştırma yapabilirsiniz. Google scholor akademik yayınları içeren bir veri topluluğudur. Burada konuyla ilgili yazılmış genel geçer içerikler çıkmaz, sadece üniversiteler ve bilimsel dergilerin yayınları ile karşılaşırsınız.

Bunun dışında Google normal arama motorunda aradığınız konunun yanına pdf ifadesini ekleyerek arattığınızda karşınıza konuyla ilgili yapılmış tezler, makaleler gibi bilimsel yayınlar karşınıza çıkar.

Literatür Taraması Neden Önemlidir?

Literatür taraması nasıl yapılır? merak edilen sorulardan biri de neden literatür taraması yapmak gerektiğidir.

Akademik alanda hangi konuda çalışacağınız belirlemeden önce mutlaka alana yönelik literatür taraması yapılmalıdır. Literatür taraması yapmak, araştırdığınız konu hakkındaki önemli bilgileri toplamanıza ve bir yol haritası edinmenize yardımcı olur. Literatür taraması yaparak,

• Bir konu hakkında yeteri kadar kaynak var mı?
• Kaynaklar ulaşılabilir ve güvenilir mi?
• Kaynaklar güncel mi?
• Konu hakkında yayınlanan başlıca eserler nelerdir?
• Konuyla ilgili çalışan başlıca akademisyenler, uzmanlar kimlerdir?
• Konu hakkında daha önce yapılmış aynı veya benzer çalışmalar var mı?
• Eğer varsa onlardan neyi farklı yapabilirim?

Sorularına yanıt bulabilirsiniz.

Eğer çalışmak istediğiniz konu hakkında yeterli kaynak yoksa veya kaynaklar ulaşılabilir değilse çalışmanıza referans göstermek çok zor olacaktır. Bu da çalışmanızın güvenirliğini sorgulanır hale getirir. Bu neden detaylı bir literatür taraması ile yukarıdaki soruların cevaplarını bulmalısınız.

Literatür Taraması Yapılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Artık internet üzerinden istediğimiz bilgiye ulaşabiliyoruz. Bu durum beraberinde birçok olumlu ve olumsuz sonucu getiriyor. Literatür taraması nasıl yapılır? sürecinde özellikle lisansüstü eğitimine yeni başlayanlar veya ilk kez bilimsel bir yayın hazırlayanların yaptığı yanlışlardan biri; resmi olmayan web sitelerinden bilgi toplamaktır.

İnternet ortamında dijital ansiklopediler gibi birçok web sitesi mevcuttur. Aradığımız tüm bilgilere bu gibi sitelerden ulaşabiliriz.  Ancak bu durum bilimsel literatür taraması yapanlar için faydalı değildir. Çünkü internet ortamındaki birçok web sitesinde bilgi ekleyen kaynaklar anonimdir. Bu nedenle içeriği yazan, oluşturan kişini uzmanlığı hakkında bir bilgimiz yoktur. Bu durumda anonim siteler aracılığıyla ulaştığımız bilgileri güvenilir kaynaklar listesine alamayız. Araştırma kaynağımızın güvenilir olması için, bilgiyi yazan, yayınlayan kişilerin uzman olması gerekir. Aynı zamanda bilimsel olarak referans gösterme standartlarını taşıması gerekir.

Örneğin Vikipedi üzerinden birçok bilgi edinebilirsiniz. Ancak bilimsek yayınlarda bu gibi sitelere kaynak gösterilmesi doğru değildir. Akademik yayınlarınızda bu tarz web sitelerine kaynak gösterirken dikkatli olmanız gerekir. Çünkü siteye bilgi ekleyen kişilerin uzmanlığı hakkında bir bilgi mevcut değildir. Bu nedenle bu gibi web sitelerinden edinilen bilgileri mutlaka farklı kaynaklar üzerinden teyit etmemiz gerekir. Eğer kaynakça göstermemiz gerekiyorsa da bilimsel yayınlara göstermeliyiz.

Bilgi topladığınız ve atıf yaptığınız kaynağın güvenirliği çok önemlidir. Eğer uzman kişiler tarafından hazırlanmayan genel geçer bir web sitesi üzerinde edindiğiniz bilgiyi akademik çalışmalarınızda kullanırsanız bu sizin eserinizi de geçersiz kılar. Bu nedenle literatür taraması yaparken konu hakkında araştırmanızı bilimsel yayınlar üzerinden yapmanız çok önemlidir.

Literatür Araştırması Yaparken Kullanılacak Yöntemler

• Google Akademik üzerinde araştırma yapmak (Türkçe-İngilizce)
• YÖKTEZ üzerinde araştırma yapmak
• Eserlerin kaynakça ve atıf kısımlarını incelemek

Bir konu hakkında literatür taraması yapmak için en kestirme yollardan biri de aradığınız konuya yönelik temel bir kitap, makale veya tez belirleyip onun kaynakça kısmını incelemektir.

Bu yapmak için öncelikle basit bir literatür taraması yaparak işe başlayabiliriz. Google akademi üzerinde araştırma yaptığınızda karşınıza çıkan en fazla referans verilen, önemli dergilerde yayınlanmış güvenilir eserleri ve tezleri bulabilirsiniz.

Örneği ideoloji örneği üzerinden gidersek bu konu hakkındaki literatür taramamı ideoloji hakkında yazılmış tezleri inceleyerek yapabilirim. Yöktez üzerinde anahtar kelimemi arattığımda karşıma konu hakkında yazılmış tezler çıkar. Bu tezlerde hangi eserlere atıf verildiğini kaynakça kısmında görebilirim. Her alanın kendi içinde öne çıkan sürekli referans gösterilen temel eserleri vardır. Bu konu hakkında çalışma yapan kişilerin birçoğu bu temel eserlere atıf yapar.  Kendi konunuz hakkındaki eserleri tezleri, makalelerin ve kitapların kaynakça kısmını inceleyerek bulabilirsiniz. Tabii ki bu araştırmayı sadece tek bir tez veya tek bir makale üzerinden değil birçok yayını inceleyerek yapmalısınız.

İncelediğiniz yayını hazırlayan kişilerin, hangi eserlerden faydalandığını inceleyerek kendiniz için bir yol haritası edinebilirsiniz. Böylece çalışmak istediğiniz konu hakkında ne tür yayınların olduğu, bu alanda çalışan başlıca kişilerin kim olduğunu, çalışmalarında kimlere atıf yaptıklarını belirleyebilirsiniz. Doğru bir literatür taraması ile çalışmanız için yeterli kaynağın olup olmadığını analiz edebilirsiniz. Aynı zamanda kaynakların ulaşılabilir ve güncel olup olmadığını belirlersiniz.